ایران در قرون واعصار گذشته، از جهت آشنایی با نحوه تولید آهن و فولاد ، همسطح و همتراز دیگر جوامع و تمدن های بزرگ بود. اما در سه قرن اخیر به لحاظ افزایش سرعت تحولات در زمینه تکنولوژی تولید فولاد در کشورهای صنعتی و نیاز روزافزون به محصولات فولادی ، ایران در زمره وارد کنندگان محصولات فلزی قرار گرفت و ایجاد یک کارخانه ذوب آهن به عنوان صنعت مادر و یک آرمان ملی از دوره قاجار مطرح بود که همواره با موانع متعددی از جمله مشکلات سیاسی خارجی و داخلی و محدودیت های مالی مواجه بود تا اینکه در چهارچوب پروتکل همکاری های فنی و اقتصادی بین دولت ایران و شوروی سابق، احداث کارخانه ذوب آهن مورد توافق قرار گرفت و موافقت نامه ای به امضاء رسید که در ۲۳ دی ماه ۱۳۴۴ به تصویب مجلس رسید. یکی از اصول این توافق نامه همکاری دولت شوروی در زمینه احداث کارخانه ذوب آهن در ایران بود. بر همین اساس شرکت ملی ذوب آهن ایران قراردادی با موسسه ( تیاژپروم اکسپورت شوروی ) برای تهیه طرح و تجهیزات لازم کارخانه و تجهیز معادن سنگ آهن و زغال سنگ و سنگ آهک منعقد کرد. کارشناسان شوروی با توجه به محدودیت منابع مالی و مواد اولیه خصوصاً ذخایر شناخته شده زغال سنگ، ظرفیت کارخانه را در فاز اول ۵۵۰ هزار تن فولاد در سال تعیین کردند که مورد موافقت قرار گرفت.

متعاقباً کارشناسان ایرانی و شوروی اطراف شهر اصفهان را از نظر استحکام طبقات زمین، موقعیت محل از نظر زلزله، تامین آب،انرژی الکتریکی و مواد اولیه، خطوط ارتباطی، عوامل فنی و اقتصادی اجتماعی مورد بررسی قرار دادند.

در نتیجه مطالعات صورت گرفته،منطقه ای موسوم به دشت طبس واقع در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی اصفهان برای احداث کارخانه مناسب تشخیص داده شده و قطعیت یافت.

آغاز مراحل اولیه تأسیس ذوب آهن اصفهان

عملیات اجرایی ساخت واحدهای مختلف کارخانه از سال ۱۳۴۶ آغاز و با ایجاد کارگاه های کک سازی، اگلومراسیون و کوره بلند شماره ۱ در نیمه اول دی ماه ۱۳۵۰ ، بهره برداری از مجتمع با تولید چدن آغاز شد و تولید محصولات فولادی نیز با راه اندازی بخش فولاد سازی و مهندسی نورد در دی ماه ۱۳۵۱ با ظرفیت ۵۵۰ هزار تن در سال شروع شد. متعاقب آن در سال ۱۳۵۱ کارهای ساختمانی و اجرایی طرح توسعه برای رسیدن به ظرفیت ۹۰۰/۰۰۰ /۱ تن فولاد در سال با احداث کوره بلند شماره ۲ و توسعه بخش های مختلف آگلومراسیون، کک سازی، فولاد سازی، نورد و .... شروع گردید. و عملیات ساختمانی کمپلکس چدن در سال ۱۳۵۷ به اتمام رسید.

ذوب آهن اصفهان پس از انقلاب

به دلیل اشکالات موجود در طراحی ماشین های ریخته گری مداوم روسی، فولادسازی به عنوان گلوگاه و محدود کننده تولید بود که درهمین رابطه از سال ۱۳۶۷ نصب دو ایستگاه ریخته گری مدرن از کشور ایتالیا شروع و در سال ۱۳۶۹ بهره برداری کامل از کمپلکس فولاد تا مرز ظرفیت اسمی انجام پذیرفت. اگرچه در دوران جنگ تحمیلی در ذوب آهن نیز همچون دیگر صنایع روند رسیدن به اهداف طرح توسعه در حد مطلوب نبود ولی پس از اتمام جنگ این کارخانه با به کارگیری امکانات خود توانست به مرز تولید ۰۰۰/۰۰۰ /۲ تن یعنی بیش از ظرفیت نصب شده تجهیزات خود برسد. در ادامه به دنبال مطالعات انجام شده، اجرای بازسازی جامع و همه جانبه در دستور کار کارخانه قرار گرفت و با تکیه به توانمندی های موجود در نیروهای متخصص سعی شد ضمن استفاده از ظرفیت بازسازی با کمترین هزینه و اتلاف وقت اقدام به افزایش ظرفیت تولید واحدها نموده، تنوع محصولات را اضافه کرده و همچنین کیفیت آنها را بهبود بخشید.

طرح‌های توسعه :
نظر به این که پویایی و ادامه حیات مجموعۀ صنعتی بزرگی همچون ذوب‌آهن، در گروی برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌ها و پروژه‌های توسعه و نوسازی می‌باشد، شرکت سهامی ذوب‌آهن اصفهان همواره این موضوع مهم را در دستور کار خود داشته است. برنامه‌ریزی و اجرای اینگونه طرح‌ها تاکنون در دو محور اصلی زیر انجام گردیده است:

۱_پروژه‌های زیست محیطی :

فرایندهای مورد استفاده در صنایع فولاد، ماهیتاً می‌توانند باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌ها در محیط زیست شوند، مگر آنکه اینگونه صنایع، با جدیت و متعهدانه، در زمینۀ بهبود شرایط زیست‌محیطی فرایندهای تولید و کاهش انتشار آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای فعالیت نمایند. محیط زیست خانۀ بزرگی است که همۀ ما انسان‌ها در آن زندگی می‌کنیم. بهداشت و حفظ و بقای محیط زیست، وظیفۀ تک تک ما انسان‌ها است و واحد بزرگ صنعتی همچون ذوب‌آهن نمی‌تواند در این زمینه بی تفاوت باشد. از این رو است که طی سال‌های گذشته پروژه‌های زیست‌محیطی متعددی در ذوب‌آهن اصفهان به مرحلۀ اجرا در آمده و یا در برنامۀ پروژه‌های حال و آتی می‌باشد. عناوین برخی از این پروژه‌ها عبارتند از:

آسپیراسیون کوره بلند شماره ۱
کاهش میزان غبار در گاز خروجی کنورتورهای بخش فولادسازی تا میزان استاندارد
کاهش CO در خروجی کنورتورهای بخش فولادسازی تا میزان استاندارد
تصفیه‌خانه پساب صنعتی غیر سمی به ظرفیت ۷۷۰ متر مکعب در ساعت
انتقال پساب زرین‌شهر جهت آبیاری فضای سبز غیر مثمر اطراف کارخانه و حومه زرین‌شهر به میزان ۲۱۶ متر مکعب در ساعت
پروژه پنجگانه زیست محیطی بخش آگلومراسیون
مشعل‌های سوزانندۀ گازهای اضافی کک و کوره‌بلند
اندازه‌گیری، پایش و نمایش مقادیر آلاینده‌ها (بطور On Line)در محیط ذوب‌آهن (با درخواست و همکاری اداره محیط زیست اصفهان)
ایجاد بیش از ۱۶۰۰۰هکتار فضای سبز در فضای داخل و اطراف شرکت به عنوان بزرگترین جنگل مصنوعی کشور و یکی از مؤثرترین راهای جذب co۲ محیط

۲_طرح‌ها و پروژه‌های توسعه، بازسازی و نوسازی :

مهمترین طرح‌ها و پروژه‌های توسعه، بازسازی و نوسازی در ذوب‌آهن اصفهان به شرح زیر است:

پروژه تولید ریل :
با عنایت به تفاهم‌نامه تیرماه ۱۳۹۳ وزیران محترم صنعت، معدن و تجارت؛ تعاون، کار و رفاه اجتماعی و راه و شهرسازی در خصوص تولید ریل ملی در شرکت سهامی ذوب‌آهن اصفهان، مقرر گردید به منظور تأمین نیازهای ریلی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، در فاز نخست این پروژه، به منظور تولید ریل UIC۶۰ (برای اولین بار در کشور) و تیرآهن بال پهن، کارگاه نورد ۶۵۰ ذوب‌آهن تجهیز و بازسازی گردد. پس از بررسی و مطالعات دقیق، اجرای این پروژه با مشارکت پیمانکارانی از آلمان و ایران آغاز گردید و مطابق برنامۀ زمانی پروژه، فازاول در شهریور ۹۵ با حضور معاون اول محترم ریاست جمهوری بهره برداری آغاز شد.

گوگرد زدایی از چدن مذاب :
با احداث واحد گوگرد زدایی از چدن مذاب در قسمت میکسر کارگاه فولادسازی موجود کارخانه، امکان تولید فولاد خام کیفی و در نهایت محصولات خاص نوردی فراهم گردید.

ایستگاه ریخته‌گری شماره ۵ :
با احداث یک ماشین ریخته گری مداوم ۶ شاخه به ظرفیت یک میلیون تن شمش فولادی در محدوده واحد ریخته گری موجود، نسبت به جذب چدن تولیدی کوره‌ بلندهای فعلی به صورت کامل اقدام شد ودرشهریور ۹۵ با ۱۷ ذوب (روزانه) با حضور معاونت محترم ریاست جمهوری افتتاح شد.

کارگاه اکسیژن جدید به ظرفیت h۲۵۰۰۰ Nm۳/ :
دستیابی به تولید سالانه ۳.۶ میلیون تن فولاد در ذوب‌آهن، مستلزم توسعه و افزایش تولیدات گازهای فرآیندی مانند اکسیژن، ازت و آرگون می‌باشد. بدین منظور، احداث کارگاه اکسیژن جدید در دستور کار اجرا قرار گرفته است. در این پروژه، یک واحد جدایش هوا به منظور جداسازی گازهای اکسیژن، ازت و آرگون از هوا با پیشرفت ۵۷%درحال احداث می باشد. محصولات این کارگاه شامل ۲۵۰۰۰ نرمال متر مکعب در ساعت گاز اکسیژن، ۱۸۰۰۰ نرمال متر مکعب گاز ازت و ۹۰۰ نرمال متر مکعب مایع آرگون خواهد بود.

تزریق پودرزغال :
بااجرای این پروژه امکان دریافت زغال کک نشو(زغال با کیفیت پایین) و انجام فرآیند خردکردن ،گرمادهی بمنظور حذف رطوبت و پودر کردن میکرونی جهت شارژ در کوره بلندبا هدف کاهش مصرف کک متالورژی فراهم می‌گردد و مطابق برنامه زمانی پروژه اواخر۹۶ به بهره برداری می رسد.

گندله سازی :
این پروژه جهت تغییر شارژ کوره بلند از سنگ آهن وآگلومره به گندله و آگلومره که افزایش بهره وری کوره بلند را در پی دارد در حال اجراست و در نیمه اول سال ۹۷ به بهره برداری می رسد.